Hội chứng nhược cơ bẩm sinh
Hội chứng nhược cơ bẩm sinh (congenital myasthenic syndrome) là nhóm các bệnh với biểu hiện yếu cơ (nhược cơ). Những biểu hiện này trở nên nghiêm trọng hơn khi bệnh nhân gắng sức. Nguyên nhân chủ yếu là do dẫn truyền thần kinh cơ bị suy giảm.
Biểu hiện lâm sàng
Triệu chứng yếu cơ thường khởi phát từ giai đoạn trẻ nhỏ. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể xuất hiện trong giai đoạn thiếu niên hoặc tuổi trưởng thành. Cơ trên khuôn mặt bao gồm cơ kiểm soát mí mắt, cơ cử động mắt và các cơ dùng để nhai nuốt thường bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất. Ngoài ra, hội chứng nhược cơ bẩm sinh còn ảnh hưởng đến bất kỳ cơ nào có chức năng vận động (cơ xương). Yếu cơ khiến trẻ sơ sinh khó bú. Quá trình phát triển các kỹ năng vận động như bò hoặc đi bị chậm lại. Mức độ nghiêm trọng của nhược cơ khác nhau giữa từng bệnh nhân. Một số trường hợp biểu hiện các triệu chứng nhẹ, số khác bị suy nhược nghiêm trọng dẫn đến không thể đi lại.
Một vài bệnh nhân khởi phát các đợt khó thở do sốt hoặc nhiễm trùng. Người mắc hội chứng nghiêm trọng cũng có thể bị ngừng thở trong thời gian ngắn dẫn đến da hoặc môi tím tái.
Độ phổ biến
Tỷ lệ mắc hội chứng nhược cơ bẩm sinh chưa được xác định rõ. Khoảng 600 gia đình có thành viên mắc bệnh đã được ghi nhận.
Nguyên nhân
Đột biến gen CHRNE gây ra hơn một nửa số trường hợp mắc hội chứng nhược cơ bẩm sinh. Đột biến những gen khác bao gồm RAPSN, CHAT, COLQ và DOK7 cũng gây ra hội chứng. Những Gen này cung cấp hướng dẫn tạo ra các protein liên quan đến hoạt động bình thường của tiếp hợp thần-kinh-cơ. Tiếp hợp này là điểm nối giữa các đầu của tế bào thần kinh và tế bào cơ giữ, chúng chuyển tiếp tín hiệu để kích hoạt chuyển động cơ.
Đột biến gen dẫn đến thay đổi các protein, từ đó làm suy giảm chức năng của tiếp hợp thần-kinh-cơ. Quá trình truyền tín hiệu bị gián đoạn giữa các tế bào này làm suy giảm khả năng vận động của cơ. Do đó bệnh nhân bị yếu cơ và chậm phát triển các kỹ năng vận động. Vấn đề hô hấp xảy ra do tình trạng suy yếu của cơ thành ngực, cơ ngăn cách bụng và cơ hoành.
Đột biến các gen khác cung cấp hướng dẫn tạo ra protein liên quan dẫn truyền tín hiệu thần-kinh-cơ gây ra hội chứng đã được ghi nhận. Tuy nhiên, những gen này thường hiếm gặp. Ngoài ra, một vài trường hợp mắc bệnh nhưng không có đột biến liên quan.
Chẩn đoán
Bệnh nhân bị nghi ngờ mắc hội chứng nhược cơ bẩm sinh khi họ khởi phát các triệu chứng đặc trưng bao gồm yếu cơ vận động, yếu cơ mặt, ngưng thở gián đoạn. Một số xét nghiệm chuyên biệt có thể được chỉ định như xét nghiệm nồng độ creatine kinase trong huyết thanh hoặc xét kháng thể Anti-AChR và anti-MuSK. Ngoài ra, điện cơ đồ EMG (electromyography) là phương pháp chẩn đoán hiệu quả. Xét nghiệm di truyền cũng có thể được chỉ định.
Hội chứng nhược cơ bẩm sinh cần chẩn đoán phân biệt với chứng nhược cơ thông thường. Nhược cơ bẩm sinh thường khởi phát các triệu chứng ngay sau sinh hoặc trong giai đoạn trẻ nhỏ. Trong khi đó, chứng nhược cơ thông thường khởi phát muộn.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hiệu quả hội chứng này. Thuốc điều trị tùy thuộc vào từng trường hợp. Do đó, xét nghiệm đột biến gen giúp điều trị chính xác hơn. Một số trường hợp cần kết hợp nhiều loại thuốc nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ.
Các loại thuốc có thể được sử dụng bao gồm:
- Thuốc ức chế men acetylcholinesterase (AChE) (pyridostigmine): Phần lớn bệnh nhân đáp ứng điều trị với loại thuốc này. Tuy nhiên, một số triệu chứng không thể cải thiện.
- Thuốc chẹn kênh kali 3,4-DAP (3,4-diaminopyridin): Thuốc này làm tăng giải phóng ACh và kéo dài điện thế hoạt động trước synap.
- Ephedrine (chất chủ vận adrenergic): Thuốc này đáp ứng phần lớn trường hợp mắc hội chứng.
Ngoài ra, bệnh nhân cần một số phương pháp điều trị không dùng thuốc như vật lý trị liệu, phẫu thuật chỉnh hình, các thiết bị hỗ trợ (xe lăn, nạn) hoặc ống thông dạ dày.
Dạng di truyền
Phần lớn bệnh di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh.
Hội chứng cũng có thể di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Trường hợp bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Trường hợp bệnh di truyền lặn, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- CMS
- Congenital myasthenia
- Congenital myasthenic syndromes
References
- Genetic Testing Information. CHRNA1-Related Congenital Myasthenic Syndrome. Retrieved 25 May 2023 from CHRNA1-Related Congenital Myasthenic Syndrome
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Congenital myasthenic syndromes. Retrieved 25 May 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/11902/congenital-myasthenic-syndromes
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MYASTHENIC SYNDROME, CONGENITAL, 10; CMS10. Retrieved 25 May 2023 from https://omim.org/entry/254300
- U.S National Library of Medicine. Congenital myasthenic syndrome. Retrieved 25 May 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/congenital-myasthenic-syndrome/#resources
- KidsHealth. Bones & Muscles. Retrieved 25 May 2023 from https://kidshealth.org/en/parents/medical/bones/
- MalaCards. Myasthenic Syndrome, Congenital, 10 (CMS10). Retrieved 25 May 2023 from https://www.malacards.org/card/myasthenic_syndrome_congenital_10
- National Organization for Rare Disorders. Congenital Myasthenic Syndromes. Retrieved 25 May 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/congenital-myasthenic-syndromes/
- Orphanet. Congenital myasthenic syndrome. Retrieved 25 May 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=590
- Radiopaedia. Myasthenia gravis. Retrieved 25 May 2023 from https://radiopaedia.org/articles/myasthenia-gravis