Thiếu deoxyguanosine kinase
Thiếu deoxyguanosine kinase (deoxyguanosine kinase deficiency) là bệnh di truyền hiếm gặp làm suy giảm enzyme deoxyguanosine kinase. Từ đó, người bệnh khởi phát các vấn đề nghiêm trọng về gan và thần kinh.
Biểu hiện lâm sàng
Thiếu deoxyguanosine kinase khởi phát trong giai đoạn sơ sinh thường gây ra bất thường về gan và thần kinh (dạng gan não). Axit lactic thường tích tụ trong máu vài ngày sau sinh.
Một vài biểu hiện của bệnh dạng gan não bao gồm:
- Suy nhược
- Bú kém
- Nôn mửa
- Hạ đường huyết
- Rối loạn chức năng gan dẫn đến suy gan
- Yếu cơ
- Rung giật nhãn cầu
- Mất dần các kỹ năng đã học được
Phần lớn bệnh nhi thường tử vong sau 2 tuổi.
Người mắc chứng thiếu deoxyguanosine kinase thể nhẹ thường không xuất hiện các vấn đề thần kinh nghiêm trọng. Họ thường phát triển bệnh gan trong giai đoạn trẻ nhỏ.
Những biểu hiện của bệnh gan bao gồm:
- Vàng da
- Ứ mật
- Gan to
- Tăng men gan
- Suy gan
Các triệu chứng của thiếu deoxyguanosine kinase trong giai đoạn trẻ nhỏ thường khởi phát sau khi mắc một bệnh khác. Ngoài ra, bệnh nhân có thể xuất hiện các vấn đề với thận hoặc hạ huyết áp nhẹ.
Độ phổ biến
Thiếu deoxyguanosine kinase là bệnh hiếm gặp, do đó tỷ lệ mắc phải vẫn chưa được thống kê cụ thể. Khoảng 100 trường hợp mắc bệnh đã được ghi nhận.
Nguyên nhân
Đột biến gen DGUOK gây ra chứng thiếu deoxyguanosine kinase. Gen DGUOK cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme deoxyguanosine kinase. Enzyme này tham gia vào quá trình sản xuất và duy trì tính ổn định của các tiểu đơn vị hình thành ADN ty thể. Ty thể là bào quan giữ vai trò chuyển đổi năng lượng từ thức ăn thành dạng tế bào có thể sử dụng. Mỗi ty thể chứa một lượng nhỏ ADN được gọi là ADN ty thể (mtADN).
Đột biến gen DGUOK khiến enzyme deoxyguanosine kinase suy giảm số lượng hoặc mất hoạt tính, từ đó làm giảm số lượng ADN ty thể. Ty thể bất thường chức năng dẫn đến các vấn đề về gan và thần kinh.
Chẩn đoán
Thiếu deoxyguanosine kinase được chẩn đoán dựa trên các biểu hiện lâm sàng như bất thường gan, suy gan, trẻ bú kém, vận động khó khăn. Ngoài ra, tiền sử bệnh trong gia đình có thể được xem xét.
Một số xét nghiệm chuyên biệt giúp hỗ trợ chẩn đoán bao gồm:
- Các xét nghiệm sinh hóa nhằm khảo sát nồng độ axit lactic, mức đường huyết và các chỉ số liên quan
- Sinh thiết gan kiểm tra các bất thường (gan nhiễm mỡ, xơ gan, ứ mật) và nồng độ ADN ty thể trong gan
- Xét nghiệm di truyền giúp xác định các đột biến gen liên quan
Tuy nhiên, các dấu hiệu và triệu chứng thiếu deoxyguanosine kinase có thể tương tự với các bệnh khác do suy giảm ADN ty thể. Do đó, bệnh nhân cần thực hiện thêm các xét nghiệm giúp chẩn đoán phân biệt.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn chứng thiếu deoxyguanosine kinase. Các liệu pháp điều trị tập trung vào quá trình kiểm soát và làm thuyên giảm các triệu chứng. Trẻ bị yếu cơ và khó ăn cần thực hiện dinh dưỡng trị liệu hoặc đặt ống thông dạ dày. Trẻ bị thiểu năng trí tuệ và chậm phát triển có thể được giúp đỡ bằng chương trình giáo dục và hỗ trợ đặc biệt.
Đối với bệnh gan, người bệnh cần tuân thủ theo phác đồ điều trị chuyên biệt kết hợp chế độ ăn phù hợp. Trẻ mắc bệnh gan có thể cần bổ sung thêm sữa có hàm lượng chất béo trung tính cao và các bữa ăn dinh dưỡng nhỏ vào ban đêm. Một số trường hợp cần tuân thủ theo chế độ ăn kiêng bao gồm bột ngô có bổ sung các vitamin tan trong dầu và axit béo thiết yếu. Ngoài ra, ghép gan có thể được chỉ định, tuy nhiên hiệu quả điều trị không hoàn toàn và có nhiều rủi ro.
Dạng di truyền
Thiếu deoxyguanosine kinase di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Chứng thiếu deoxyguanosine kinase di truyền lặn do đột biến gen DGUOK, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- DGUOK-related mitochondrial DNA depletion syndrome
- Hepatocerebral mitochondrial DNA depletion syndrome
- Mitochondrial DNA depletion syndrome, hepatocerebral form
References
- Genetic Testing Information. DGUOK-Related Hepatocerebral Form of Mitochondrial DNA Depletion Syndrome via the DGUOK Gene. Retrieved 26 July 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/tests/506418/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Mitochondrial DNA depletion syndrome 6 (hepatocerebral type). Retrieved 26 July 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/3972/mpv17-related-hepatocerebral-mitochondrial-dna-depletion-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. MITOCHONDRIAL DNA DEPLETION SYNDROME 3 (HEPATOCEREBRAL TYPE); MTDPS3. Retrieved 26 July 2023 from https://omim.org/entry/251880
- U.S National Library of Medicine. Deoxyguanosine kinase deficiency. Retrieved 26 July 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/deoxyguanosine-kinase-deficiency/#synonyms
- Frontiers. Mitochondrial depletion syndrome type 3: the Lebanese variant. Retrieved 26 July 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fgene.2023.1215083/full
- MalaCards. Mitochondrial Dna Depletion Syndrome 3 (MTDPS3). Retrieved 26 July 2023 from https://www.malacards.org/card/mitochondrial_dna_depletion_syndrome_3_hepatocerebral_type
- National Organization for Rare Disorders. Mitochondrial DNA depletion syndrome, hepatocerebral form due to DGUOK deficiency. Retrieved 26 July 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/mitochondrial-dna-depletion-syndrome-hepatocerebral-form-due-to-dguok-deficiency/
- Orphanet. Mitochondrial DNA depletion syndrome, hepatocerebral form due to DGUOK deficiency. Retrieved 26 July 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=279934
- Radiopaedia. Chronic progressive external ophthalmoplegia. Retrieved 26 July 2023 from https://radiopaedia.org/articles/chronic-progressive-external-ophthalmoplegia?lang=gb