Hội chứng Liddle
Hội chứng Liddle (Liddle Syndrome) là một rối loạn di truyền hiếm gặp liên quan đến hoạt động của kênh natri biểu mô (ENaC), thận của người bệnh bài tiết kali nhưng giữ lại quá nhiều natri và nước, dẫn đến tăng huyết áp.
Biểu hiện lâm sàng
Người mắc hội chứng Liddle có biểu hiện đặc trưng là tăng huyết áp nghiêm trọng bắt đầu từ khoảng 4-5 tuổi. Hầu hết, trẻ mắc bệnh không có dấu hiệu hoặc triệu chứng nào khác, do đó, nhiều trường hợp không được chẩn đoán bệnh cho đến tuổi trưởng thành. Theo thời gian, tăng huyết áp không được điều trị có thể dẫn đến bệnh tim hoặc đột quỵ, tính mạng người bệnh bị đe dọa.
Ngoài ra, người bệnh bị hạ mức kali trong máu, nên họ gặp tình trạng yếu cơ hoặc đau, mệt mỏi, táo bón, tim đập nhanh. Hạ kali máu có thể làm tăng độ pH của máu, còn gọi là hiện tượng nhiễm kiềm chuyển hóa.
Độ phổ biến
Hội chứng Liddle hiếm gặp, do đó hiện nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể.
Nguyên nhân
Hội chứng Liddle có nguyên nhân do đột biến các gen mã hóa kênh natri biểu mô bao gồm (SCNN1A, SCNN1B và SCNN1G).
Kênh natri biểu mô là một kênh ion. Mỗi kênh bao gồm ba tiểu đơn vị alpha, beta và gamma (mỗi đơn vị được phiên mã từ một gen riêng biệt gồm SCNN1A, SCNN1B và SCNN1G tương ứng). Các kênh này hiện diện trên bề mặt của một số tế bào biểu mô trong nhiều mô của cơ thể, bao gồm cả thận - nơi các kênh vận chuyển natri vào tế bào.
Khi mức natri trong máu quá thấp, các kênh ENaC mở, cho phép natri chảy vào các tế bào và tái hấp thu. Đột biến trong các gen liên quan đến hội chứng Liddle thay đổi cấu trúc của tiểu đơn vị ENaC tương ứng. Chúng làm thay đổi một vùng của đơn vị con liên quan đến quá trình truyền tín hiệu suy thoái khi chúng không còn cần thiết nữa. Do đó, các tiểu đơn vị protein không bị phân hủy và nhiều kênh ENaC vẫn còn trên bề mặt tế bào. Số lượng các kênh ở bề mặt tế bào gia tăng một cách bất thường khiến tăng tái hấp thu natri (tiếp theo là nước), dẫn đến tăng huyết áp.
Khi các ion natri được loại bỏ khỏi dịch lọc, kênh natri biểu mô sẽ tiết kali vào nước tiểu, cùng với ion hydro để cân bằng điện tích. Khi các kênh này hoạt động quá mức, ion natri bị giữ lại, dẫn đến lượng kali và proton trong nước tiểu giảm khiến hạ kali trong máu và nhiễm kiềm chuyển hóa.
Chẩn đoán
Bệnh nhân được khám sức khỏe tổng quát, thăm hỏi tiền sử bệnh cá nhân và gia đình và thực hiện xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen SCNN1A, SCNN1B và SCNN1G. Hầu hết, đột biến gây ra hội chứng Liddle xảy ra tại gen SCNN1B và SCNN1G.
Điều trị
Điều trị hội chứng Liddle chủ yếu tập trung giải quyết vấn đề tăng huyết áp. Kiểm soát huyết áp giúp giảm nguy cơ dẫn đến các bệnh tim mạch và nâng cao tình trạng sức khỏe chung của người bệnh. Một số loại thuốc được sử dụng như amiloride, triamterene, eplerenone, spironolactone và finerenone. Bệnh nhân cần hạn chế muối trong khẩu phần ăn hằng ngày.
Dạng di truyền
Hội chứng Liddle di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào đủ gây ra bệnh.
Phòng ngừa
Hội chứng Liddle di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- Pseudoaldosteronism
- Pseudoprimary hyperaldosteronism
References
- Genetic Testing Information. Liddle syndrome. Retrieved August 16, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0221043/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Liddle syndrome. Retrieved Aug 16, 2022 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/7381/liddle-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. LIDDLE SYNDROME 1; LIDLS1. Retrieved Aug 16, 2022 from https://omim.org/entry/177200
- U.S National Library of Medicine. Liddle syndrome. Retrieved Aug 16, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/liddle-syndrome/
- National Organization for Rare Disorders. Liddle Syndrome. Retrieved September 8, 2022 from https://rarediseases.org/rare-diseases/liddle-syndrome/
- MSD Manuals. Liddle Syndrome. Retrieved September 8, 2022 from https://www.msdmanuals.com/en-sg/professional/genitourinary-disorders/renal-transport-abnormalities/liddle-syndrome
- Orphanet. Liddle Syndrome. Retrieved September 8, 2022 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=526
- Martina Tetti, Silvia Monticone, Jacopo Burrello, Patrizia Matarazzo, Franco Veglio, Barbara Pasini, Xavier Jeunemaitre, and Paolo Mulatero. Liddle Syndrome: Review of the Literature and Description of a New Case. Published on Mar 11, 2018 , https://doi: 10.3390/ijms19030812
- Yunying Cui MB, Anli Tong MD, Jun Jiang PHD, Fen Wang MB, Chunyan Li MB. Liddle syndrome: clinical and genetic profiles. Published on November 29, 2016, https://doi.org/10.1111/jch.12949
- Enslow BT , Stockand JD, Berman JM. Liddle’s syndrome mechanisms, diagnosis and management. Published on September 3, 2019, https://doi.org/10.2147/IBPC.S188869