Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK (còn được gọi là rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh loại Im) là một bệnh di truyền gây ra các bất thường tim và các cơ quan khác. Triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của bệnh có thể khác nhau giữa từng bệnh nhân.
Biểu hiện lâm sàng
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK thường được phát hiện trong giai đoạn thai nhi và sơ sinh. Tim của trẻ mắc bệnh có kích thước lớn và hoạt động yếu nên gây ra bệnh cơ tim giãn. Một số triệu chứng phổ biến khác của hội chứng bao gồm:
- Cơ giật tái phát
- Chậm phát triển
- Yếu cơ
- Bệnh da vảy cá
Người ta còn ghi nhận các triệu chứng ít phổ biến hơn bao gồm:
- Khuôn mặt dị biệt
- Vấn đề về thận
- Bất thường nội tiết tố
- Bệnh về mắt
Những người mắc rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK thường không sống sót đến tuổi trưởng thành. Nguyên nhân chính do biến chứng của bệnh khiến giãn cơ tim, suy tim và ứ máu nghiêm trọng.
Độ phổ biến
Người ta ghi nhận ít nhất 18 trường hợp mắc rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK trong các tài liệu y khoa. Do đó, đây là một bệnh di truyền hiếm và ít gặp trên thế giới. Bệnh ít phổ biến có thể do cơ chế gây bệnh phức tạp và khó chẩn đoán.
Nguyên nhân
Đột biến gen DOLK gây ra rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK. Gen này cung cấp hướng dẫn tạo enzyme dolichol kinase. Enzyme này tham gia phản ứng tạo ra hợp chất dolichol phosphaste. Dolichol phosphaste hoạt động như một chất vận chuyển gốc đường oligosaccharide đến protein rồi gắn lên chúng (quá trình glycosyl hóa). Hoạt động gắn gốc đường giúp thay đổi chức năng của protein cho phù hợp với hoạt động của tế bào.
Đột biến gen DOLK khiến dolichol kinase giảm hoặc mất chức năng. Do đó, dolichol phosphaste không được sản xuất và quá trình glycosyl hóa không diễn ra. Cụ thể hơn, người ta phát hiện quá trình glycosyl hóa protein alpha-dystroglycan giảm trên các bệnh nhân mắc rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK. Đây là protein có vai trò ổn định sợi cơ tim . Do quá trình glycosyl hóa giảm, sợi cơ tim trở nên hoạt động bất thường. Lâu dần, các sợi cơ yếu đi gây ra bệnh cơ tim giãn.
Ngoài ra, quá trình glycosyl hóa bất thường các protein trong cơ và mô gây ra những biểu hiện và triệu chứng khác của chứng rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK.
Ảnh: Các loại mô cơ
Nguồn: Medlineplus.gov
Chẩn đoán
Hội chứng rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK khó được chẩn đoán chính xác. Bác sĩ phát hiện bệnh chủ yếu dựa trên các biểu hiện lâm sàng và tiền sử của gia đình. Ngoài ra, xét nghiệm di truyền phân tử nhằm phát hiện đột biến gen DOLK có thể được thực hiện. Đây là phương pháp giải trình tự toàn bộ vùng exon (vùng gen trực tiếp cung cấp hướng dẫn tạo ra protein).
Điều trị
Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK. Phần lớn các cách điều trị hướng đến giảm triệu chứng của từng bệnh nhân. Do đó, bác sĩ có thể kết hợp với các chuyên gia trong lĩnh vực nhi khoa, phẫu thuật, tim mạch, thần kinh và chuyên khoa mắt nhằm lập phác đồ điều trị toàn diện cho người bệnh.
Dạng di truyền
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh.
Một số trường hợp mắc bệnh do thừa hưởng gen đột biến từ bố hoặc mẹ mắc bệnh. Các trường hợp còn lại do đột biến gen mới xảy ra trong những gia đình không có tiền sử bệnh.
Phòng ngừa
Rối loạn glycosyl hóa bẩm sinh-DOLK di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- CDG1M
- Congenital disorder of glycosylation, type Im
- DK1 deficiency
- Dolichol kinase deficiency
- DOLK-CDG
References
- Genetic Testing Information. Genetic Testing Registry: Levy-Hollister syndrome. Retrieved 07/09/2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0265269/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Congenital disorder of glycosylation. Retrieved 07/09/2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10307/congenital-disorders-of-glycosylation
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CONGENITAL DISORDER OF GLYCOSYLATION, TYPE Im; CDG1M. Retrieved 07/09/2023 from https://omim.org/entry/610768
- National Library of Medicine. DOLK-congenital disorder of glycosylation. Retrieved 07/09/2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/dolk-congenital-disorder-of-glycosylation/
- Frontiers. Fatal Neonatal DOLK-CDG as a Rare Form of Syndromic Ichthyosis. Retrieved 07/09/2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fgene.2021.719624/full
- ResearchGate. Peeling of skin as presenting manifestation in congenital disorders of glycosylation. Retrieved 07/09/2023 from https://www.researchgate.net/publication/342105165_Peeling_of_skin_as_presenting_manifestation_in_congenital_disorders_of_glycosylation
- PLOS. Autosomal Recessive Dilated Cardiomyopathy due to DOLK Mutations Results from Abnormal Dystroglycan O-Mannosylation. Retrieved 07/09/2023 from https://journals.plos.org/plosgenetics/article?id=10.1371/journal.pgen.1002427
- ScienceDirect. Severe, fatal multisystem manifestations in a patient with dolichol kinase-congenital disorder of glycosylation. Retrieved 07/09/2023 from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1096719213003284