Bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V
Bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V (Distal hereditary motor neuropathy, type V) xảy ra khi các tế bào thần kinh trong tủy sống bị tổn thương. Do yếu cơ, người bệnh gặp vấn đề chuyển động của bàn tay và bàn chân.
Biểu hiện lâm sàng
Mỗi bệnh nhân khởi phát bệnh tại từng độ tuổi khác nhau từ giai đoạn sơ sinh đến khoảng 30. Biểu hiện ban đầu của người bệnh thường là chuột rút tay khi gặp lạnh.
Theo thời gian, cơ bàn tay teo và yếu dần. Đặc điểm này dễ nhận thấy tại ngón trỏ (phía gần ngón cái) và lòng bàn tay phía gốc ngón cái. Một số người bệnh có bàn chân bất thường như vòm cao gây rối loạn dáng đi.
Ảnh: Bàn chân vòm cao
Nguồn: National Library of Medicine[/caption]
Độ phổ biến
Bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V hiếm gặp, do đó đến nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể.
Nguyên nhân
Đột biến gen BSCL2 và GARS1 gây ra bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V.
Gen BSCL2 cung cấp hướng dẫn tạo ra protein seipin. Người ta vẫn chưa hiểu rõ chức năng của protein này. Các đột biến gen BSCL2 có thể làm thay đổi cấu trúc của seipin khiến nó gấp lại thành hình dạng 3 chiều không chính xác. Protein seipin bị gập lại tích tụ trong lưới nội chất , chúng làm hỏng và giết chết các tế bào thần kinh vận động (tế bào thần kinh chuyên biệt trong não và tủy sống kiểm soát chuyển động của cơ), dẫn đến yếu cơ bàn tay và bàn chân.
Ảnh:Lưới nội chất
Lưới nội chất là cấu trúc bên trong tế bào tham gia vào quá trình xử lý và vận chuyển protein
Nguồn: National Human Genome Research Institute
Gen GARS1 cung cấp hướng dẫn tạo ra enzyme glycine--tRNA ligase tham gia vào quá trình sản xuất protein. Người ta cho rằng các đột biến gen GARS1 làm giảm hoạt động của enzyme glycine--tRNA ligase, từ đó ảnh hưởng đến khả năng truyền các xung thần kinh. Do đó, tế bào thần kinh dần dần mất kết nối với cơ tại các chi.
Đột biến một số gen khác như REEP1 cũng gây ra bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V. Người ta đang mở rộng nghiên cứu làm rõ cơ chế gây bệnh của chúng.
Chẩn đoán
Bệnh thường được chẩn đoán khi người bệnh xuất hiện những biểu hiện bất thường như yếu cơ, dáng đi xiêu vẹo hoặc chuột rút khi gặp lạnh. Một số xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán như xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen gây bệnh.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V. Các liệu pháp y tế nhằm cải thiện triệu chứng của mỗi người bệnh.
Dạng di truyền
Bệnh di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh.
Một số người mang gen đột biến nhưng không biểu hiện bệnh, trường hợp này gọi là giảm khả năng thâm nhập.
Phòng ngừa
Nếu một người mắc Bệnh thần kinh vận động ngoại biên di truyền loại V khi sinh con sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- DHMN-V
- Distal hereditary motor neuronopathy type 5
- Distal hereditary motor neuronopathy, type V
- Distal spinal muscular atrophy, type V
- DSMAV
- HMN V
- Spinal muscular atrophy, distal type V
- Spinal muscular atrophy, distal, with upper limb predominance
References
- Genetic Testing Information. Genetic Testing Registry: Distal hereditary motor neuronopathy type 5. Retrieved November 04, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C1833308/
- Genetic Testing Information. Genetic Testing Registry: Distal hereditary motor neuronopathy type 5B. Retrieved November 04, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C3553656/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. NEURONOPATHY, DISTAL HEREDITARY MOTOR, TYPE VA. Retrieved November 04, 2022 from https://omim.org/entry/600794
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. NEURONOPATHY, DISTAL HEREDITARY MOTOR, TYPE VB. Retrieved November 04, 2022 from https://omim.org/entry/614751
- U.S National Library of Medicine. Distal hereditary motor neuropathy, type V. Retrieved November 04, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/distal-hereditary-motor-neuropathy-type-v/
- Orphanet. Distal hereditary motor neuropathy type 5. Retrieved November 04, 2022 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=139536&lng=EN
- MalaCards. Neuronopathy, Distal Hereditary Motor, Type Va (HMN5A). Retrieved November 04, 2022 from https://www.malacards.org/card/neuronopathy_distal_hereditary_motor_type_va
- MalaCards. Neuronopathy, Distal Hereditary Motor, Type Vb (HMN5B). Retrieved November 04, 2022 from https://www.malacards.org/card/neuronopathy_distal_hereditary_motor_type_vb
- Antonellis A, Ellsworth RE, Sambuughin N, Puls I, Abel A, Lee-Lin SQ, Jordanova A, Kremensky I, Christodoulou K, Middleton LT, Sivakumar K, Ionasescu V, Funalot B, Vance JM, Goldfarb LG, Fischbeck KH, Green ED. Glycyl tRNA synthetase mutations in Charcot-Marie-Tooth disease type 2D and distal spinal muscular atrophy type V. Am J Hum Genet. 2003 May;72(5):1293-9. Epub 2003 Apr 10.
- Antonellis A, Lee-Lin SQ, Wasterlain A, Leo P, Quezado M, Goldfarb LG, Myung K, Burgess S, Fischbeck KH, Green ED. Functional analyses of glycyl-tRNA synthetase mutations suggest a key role for tRNA-charging enzymes in peripheral axons. J Neurosci. 2006 Oct 11;26(41):10397-406.
- Auer-Grumbach M, Löscher WN, Wagner K, Petek E, Körner E, Offenbacher H, Hartung HP. Phenotypic and genotypic heterogeneity in hereditary motor neuronopathy type V: a clinical, electrophysiological and genetic study. Brain. 2000 Aug;123 ( Pt 8):1612-23.
- Beetz C, Pieber TR, Hertel N, Schabhüttl M, Fischer C, Trajanoski S, Graf E, Keiner S, Kurth I, Wieland T, Varga RE, Timmerman V, Reilly MM, Strom TM, Auer-Grumbach M. Exome sequencing identifies a REEP1 mutation involved in distal hereditary motor neuropathy type V. Am J Hum Genet. 2012 Jul 13;91(1):139-45. doi: 10.1016/j.ajhg.2012.05.007. Epub 2012 Jun 14.
- Dubourg O, Azzedine H, Yaou RB, Pouget J, Barois A, Meininger V, Bouteiller D, Ruberg M, Brice A, LeGuern E. The G526R glycyl-tRNA synthetase gene mutation in distal hereditary motor neuropathy type V. Neurology. 2006 Jun 13;66(11):1721-6. Erratum in: Neurology. 2006 Aug 22;67(4):727.
- Ito D, Suzuki N. Molecular pathogenesis of seipin/BSCL2-related motor neuron diseases. Ann Neurol. 2007 Mar;61(3):237-50.