Hội chứng giảm thông khí trung ương bẩm sinh

Người bệnh thường bị thở nông (giảm thông khí) dẫn đến thiếu oxy và tích tụ carbon dioxide trong máu. Do đó, trẻ sơ sinh mắc bệnh thường tím tái da hoặc môi. Các triệu chứng của bệnh biểu hiện rõ khi ngủ và tiến triển nặng dần theo thời gian. Trường hợp trẻ mắc bệnh thể nhẹ không biểu hiện triệu chứng cho đến khi trẻ lớn hơn và vận động mạnh.

Một số triệu chứng khác bao gồm:

• Khó điều chỉnh nhịp tim và huyết áp khi tập thể dục hoặc thay đổi tư thế
• Giảm nhận thức cơn đau, thay đổi nhiệt độ của cơ thể
• Tăng tiết mồ hôi
• Đồng tử nhạy cảm với ánh sáng
• Khuôn mặt bất thường (ngắn, rộng và hơi dẹt)

Ảnh: Cấu trúc của mắt
Nguồn: Terese Winslow

Khoảng 20% người bệnh có biểu hiệu bệnh Hirschsprung, nên họ bị táo bón nặng, tắc ruột và phình đại tràng. Ngoài ra, họ có nguy cơ cao phát triển u nguyên bào thần kinh, u hạch thần kinh và u hạch nguyên bào thần kinh.

Tuổi thọ của người bệnh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và hiệu quả điều trị.

Hội chứng giảm thông khí trung ương bẩm sinh là bệnh hiếm gặp. Khoảng 1000 trường hợp được báo cáo trong các tài liệu y khoa. Người ta cho rằng trẻ sơ sinh tử vong không rõ nguyên nhân có thể do giảm thông khí trung ương bẩm sinh.

Đột biến gen PHOX2B gây ra hội chứng giảm thông khí trung ương bẩm sinh. Gen PHOX2B cung cấp hướng dẫn tạo ra một loại protein thiết yếu cho giai đoạn phát triển trước khi sinh. Protein PHOX2B hoạt động trong mào thần kinh, nó hỗ trợ hình thành các tế bào thần kinh (nơ-ron) và điều chỉnh quá trình biệt hóa của các tế bào thần kinh để thực hiện chức năng chuyên biệt. Những tế bào mào thần kinh di chuyển tạo thành các bộ phận thuộc hệ thần kinh tự chủ, nhiều mô ở mặt, hộp sọ và tế bào khác.

Đột biến gen PHOX2B tác động đến chức năng của protein PHOX2B. Do đó, những chức năng cơ thể được kiểm soát bởi hệ thống thần kinh tự chủ bao gồm điều hòa nhịp thở, nhịp tim, huyết áp và nhiệt độ cơ thể không nhất quán, từ đó gây ra triệu chứng của bệnh.

Trẻ nghi ngờ mắc bệnh được chẩn đoán bằng phương pháp đa ký giấc ngủ, ghi nhận mức độ carbon dioxide trong máu cao bất thường trong khi ngủ. Ngoài ra, bác sĩ sẽ chỉ định thêm một số xét nghiệm chẩn đoán như xét nghiệm hình ảnh (xác định tổn thương thần kinh và khối u liên quan) hoặc xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen PHOX2B gây bệnh.

Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hội chứng giảm thông khí trung ương bẩm sinh. Điều trị tập trung hỗ trợ hô hấp thông qua máy thở. Trẻ có thể dùng máy thở khi ngủ hoặc 24 giờ tùy vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Một số trường hợp thực hiện phẫu thuật cấy ghép vào cơ hoành, cho phép kích thích điện cơ kiểm soát hơi thở.

Bệnh di truyền theo kiểu trội nhiễm sắc thể thường. Một bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh. Tuy nhiên, hơn 90% trường hợp do đột biến mới (de novo) trong gen PHOX2B và xảy ra ở gia đình không có tiền sử bệnh. Những trường hợp còn lại, người bệnh thừa hưởng đột biến từ cha hoặc mẹ bị bệnh. Số lượng các trường hợp như vậy ngày càng tăng khi phương pháp điều trị tốt hơn đã cho phép người bệnh sống đến tuổi trưởng thành và lập gia đình.

Ảnh: Di truyền gen trội - Đột biến mới
Nguồn: U.S. National Library of Medicine

Ảnh: Sơ đồ di truyền gen trội từ cha mẹ sang con
Nguồn: U.S. National Library of Medicine

Khoảng 5-10% người bệnh có cha hoặc mẹ không biểu hiện bệnh nhưng có mang đột biến PHOX2B khảm dòng mầm (đột biến trong tinh trùng hoặc trứng).

Bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.

• CCHS
• Congenital central hypoventilation
• Congenital failure of autonomic control
• Haddad syndrome
• Ondine syndrome
• Ondine-Hirschsprung disease
• Congenital failure of respiratory drive
• HADDAD syndrome