Hội chứng Chediak-Higashi
Hội chứng Chediak-Higashi (Chediak-Higashi syndrome) là bệnh di truyền làm suy giảm hệ miễn dịch, cơ thể người bệnh dễ bị xâm nhập bởi các tác nhân lạ (như virus, vi khuẩn). Bệnh thường khởi phát từ giai đoạn trẻ nhỏ, tái phát nhiều lần, có thể đe dọa đến tính mạng.
Biểu hiện lâm sàng
Hội chứng Chediak-Higashi gây ra biểu hiện đặc trưng gồm bệnh bạch tạng mắt, da. Tóc của người bệnh có màu ánh kim. Ngoài ra, họ gặp phải các vấn đề thị lực như giảm độ sắc nét, chuyển động mắt nhanh, rung giật nhãn cầu và sợ ánh sáng. Nhiều trường hợp rối loạn đông máu, dẫn đến dễ bị bầm tím và chảy máu bất thường . Đến tuổi trưởng thành, hệ thần kinh của người bệnh có thể bị ảnh hưởng gây suy nhược, khó đi lại và co giật.
Ảnh: Bé trai có tóc màu sáng. Nguồn: Natalia_R/Shutterstock.com
Ảnh: Cơ chế đông máu
Nguồn: Alila Medical Media/Shutterstock.com
Trường hợp điều trị không thành công, hội chứng Chediak-Higashi chuyển sang giai đoạn tiến triển nhanh. Người bệnh bị sốt, chảy máu bất thường, nhiễm trùng nặng và suy nội tạng. Nếu trẻ dưới 7 tuổi mắc bệnh trong giai đoạn này, trẻ có nguy cơ tử vong cao.
Một số trường bệnh nhẹ có ít thay đổi màu da và nguy cơ nhiễm trùng tái phát thấp. Tuy nhiên, họ có nguy cơ cao mắc các vấn đề về thần kinh tiến triển như run, khó vận động, mất thăng bằng, bệnh thần kinh ngoại vi.
Độ phổ biến
Hội chứng Chediak-Higashi hiếm gặp. Khoảng 200 trường hợp mắc bệnh đã báo cáo trong các tài liệu y khoa.
Nguyên nhân
Đột biến gen LYST gây ra hội chứng Chediak-Higashi. Gen LYST cung cấp hướng dẫn tạo ra protein có chức năng điều hoà vận chuyển lysosome và các loại tế bào tương tự. Lysosome giữ vai trò tái chế trong tế bào. Chúng sử dụng các enzyme tiêu hóa để phân hủy các chất độc hại, vi khuẩn xâm nhập tế bào và tái chế thành phần tế bào bị hư hỏng.
Đột biến gen LYST làm suy giảm chức năng protein điều hoà vận chuyển lysosome, từ đó phá huỷ cấu trúc, chức năng của lysosome và các tế bào liên quan. Ví dụ, lysosome to bất thường ngăn cản tế bào phản ứng với tác nhân lạ, từ đó gây ra nhiễm trùng.
Tế bào biểu bì tạo hắc tố (melanocyte) chứa cấu trúc melanosome, melanosome có chức năng sản xuất và phân phối melanin, từ đó tạo màu sắc cho da, tóc và mắt. Người mắc hội chứng Chediak-Higashi biểu hiện bệnh bạch tạng ở da và mắt vì melanin mắc kẹt trong các melanosome lớn bất thường và không thể góp phần tạo nên sắc tố da, tóc và mắt. Người ta cho rằng lysosome bất thường trong tế bào tiểu cầu gây ra vết bầm tím và chảy máu bất thường. Tương tự, lysosome bất thường trong tế bào thần kinh gây ra các vấn đề thần kinh liên quan đến bệnh.
Chẩn đoán
Hội chứng Chediak-Higashi được chẩn đoán dựa trên triệu chứng lâm sàng, tiền sử nhiễm trùng hoặc chảy máu. Bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm đánh giá như phết máu ngoại vi tìm các hạt khổng lồ trong bạch cầu trung tính và các tế bào khác, phết tế bào tủy xương kiểm tra các thể vùi khổng lồ trong các tế bào tiền thân bạch cầu. Chẩn đoán hội chứng Chediak-Higashi có thể được xác định bằng xét nghiệm di truyền tìm đột biến LYST.
Điều trị
Trong giai đoạn đầu, người bệnh được chăm sóc hỗ trợ bằng thuốc kháng sinh dự phòng nhằm ngăn ngừa nhiễm trùng, interferon gamma giúp khôi phục một số chức năng của hệ miễn dịch. Một số trường hợp nên dùng corticosteroid và cắt lách nhằm thuyên giảm tạm thời hội chứng Chédiak-Higashi.
Hầu hết người mắc hội chứng Chédiak-Higashi tử vong vì nhiễm trùng khi 7 tuổi. Trường hợp được ghép tủy kết hợp hóa trị khử tế bào trước khi ghép có thể cải thiện tình hình sức khỏe. Khoảng 60% người bệnh sống được 5 năm sau khi ghép.
Dạng di truyền
Hội chứng Chediak-Higashi di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Hội chứng Chediak-Higashi di truyền lặn đột biến gen LYST, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Chediak-Steinbrinck-Higashi syndrome
- CHS
- Oculocutaneous albinism with leukocyte defect
- Begnez-Cesar's Syndrome
- Chediak-Steinbrinck-Higashi Syndrome
- Leukocytic Anomaly Albinism
- Natural Killer Lymphocytes, Defect in
References
- Genetic Testing Information. Chédiak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0007965/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Chédiak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6035/chediak-higashi-syndrome/
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CHEDIAK-HIGASHI SYNDROME. Retrieved March 02, 2023 from https://omim.org/entry/214500
- U.S National Library of Medicine. Chédiak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/chediak-higashi-syndrome/
- DermNet. Chediak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://dermnetnz.org/topics/chediak-higashi-syndrome
- GenomeNet. Chediak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://www.genome.jp/entry/H02021
- MSD Manuals. Chédiak-Higashi Syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://www.msdmanuals.com/professional/immunology-allergic-disorders/immunodeficiency-disorders/chdiak-higashi-syndrome
- National Institute of Health. Chediak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507881/
- National Organization for Rare Disorders. Chediak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://rarediseases.org/rare-diseases/chediak-higashi-syndrome/
- Orphanet. Chediak-Higashi syndrome. Retrieved March 02, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=167