Hội chứng não-phổi-tuyến giáp
Hội chứng não-phổi-tuyến giáp (brain-lung-thyroid syndrome) là bệnh di truyền khởi phát từ giai đoạn trẻ nhỏ. Người bệnh bị rối loạn thần kinh, suy giáp và các vấn đề về hô hấp.
Biểu hiện lâm sàng
Khoảng 50% người bệnh có vấn đề với cả ba cơ quan, khoảng 30% có vấn đề về não-tuyến giáp và khoảng 10% có vấn đề não-phổi.
Não
Phần lớn người bệnh biểu hiện triệu chứng bất thường vận động liên quan đến não, phổ biến nhất là múa giật di truyền lành tính. Người bệnh có các cử động giật trên mặt, thân và tay chân, cử động quằn quại của các chi và các vấn vận động khác. Ngoài ra, họ mất điều hòa, co cơ không chủ ý dẫn đến xoắn và cử động lặp đi lặp lại. Các vấn đề chuyển động thường bắt đầu vào khoảng 1 tuổi, mặc dù chúng có thể bắt đầu tại giai đoạn đầu đời hoặc muộn hơn trong đời và thường khởi đầu với tình trạng yếu cơ. Trẻ mắc bệnh chậm học đi. Tuy nhiên, các vấn đề chuyển động thường ổn định và cải thiện theo thời gian. Một số trẻ gặp khó khăn trong học tập hoặc thiểu năng trí tuệ.
Tuyến giáp
Các vấn đề về tuyến giáp là đặc điểm phổ biến tiếp theo của bệnh. Tuyến giáp tạo ra các hormone có tách dụng điều hòa nhiều chức năng quan trọng của cơ thể, bao gồm tăng trưởng, phát triển trí não và trao đổi chất trong cơ thể. Phần lớn người bệnh bị suy giáp bẩm sinh khiến nồng độ hormone tuyến giáp thấp hơn bình thường. Những người khác có nồng độ hormone tuyến giáp thấp nhưng vẫn nằm trong phạm vi bình thường so với người mắc bệnh, các trường hợp này được gọi là suy giáp không triệu chứng (subclinical hypothyroidism). Mặc dù thiếu hormone tuyến giáp gây ra thiểu năng trí tuệ và các vấn đề thần kinh khác, nhưng người ta vẫn chưa rõ liệu những vấn đề thần kinh của người mắc hội chứng não-phổi-tuyến giáp do suy giáp hay bắt nguồn từ những bất thường về não.
Ảnh: Tuyến giáp và cận giáp
Nguồn: ©2012 Terese Winslow LLC for the National Cancer Institute
Phổi
Một số trẻ sơ sinh mắc bệnh bị suy hô hấp nặng và nhiễm trùng phổi tái phát có thể de dọa đến tính mạng. Trường hợp khác phát triển bệnh phổi kẽ hoặc xơ phổi, cả hai đều có thể dẫn đến các vấn đề hô hấp. Người mắc bệnh có nguy cơ phát triển ung thư phổi cao hơn so với người bình thường.
Độ phổ biến
Hội chứng não-phổi-tuyến giáp hiếm gặp, do đó hiện nay tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể.
Nguyên nhân
Đột biến gen NKX2-1 gây ra hội chứng não-phổi-tuyến giáp. Gen NKX2-1 cung cấp hướng dẫn tạo ra homeobox protein Nkx-2.1. Trong quá trình phát triển phôi thai, homeobox protein Nkx-2.1 điều hòa biểu hiện của gen, từ đó định hướng quá trình phát triển của não, phổi và tuyến giáp.
Đột biến hoặc mất gen NKX2-1 dẫn đến homeobox protein Nkx-2.1 giảm sản hoặc suy chức năng. Do đó, biểu hiện của gen bị thay đổi gây cản trở quá trình phát triển và chức năng của não, phổi hoặc tuyến giáp. Kết quả dẫn đến phát triển múa giật di truyền lành tính, hội chứng suy hô hấp, suy giáp bẩm sinh và các triệu chứng khác của bệnh.
Người ta chưa rõ nguyên nhân vì sao có trường hợp phát triển triệu chứng ở cả não, phổi và tuyến giáp. Trong khi, những trường hợp khác chỉ xuất hiện dấu hiệu tại một hoặc hai cơ quan.
Chẩn đoán
Trẻ sơ sinh mắc bệnh được chẩn đoán dựa trên biểu hiện lâm sàng của suy giáp rõ ràng như khó ăn, vàng da kéo dài hoặc thóp lớn. Một số xét nghiệm đánh giá chức năng của tuyến giáp như đo nồng độ hormone tuyến giáp (TSH, T3, T4), khả năng chuyển hóa của tuyến giáp, xác định các kháng thể miễn dịch hoặc siêu âm tuyến giáp. Chụp cộng hưởng từ (MRI) não giúp phát hiện dị tật trong khoảng 20% người bệnh. Chẩn đoán hội chứng não-phổi-tuyến giáp được xác nhận bằng xét nghiệm di truyền tìm đột biến gen NKX2-1 gây bệnh.
Điều trị
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị hội chứng não-phổi-tuyến giáp. Mục tiêu điều trị chủ yếu làm giảm triệu chứng, rừ đó nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Đối với các triệu chứng của tuyến giáp, bác sĩ thường sử dụng thuốc giảm đau và các hormone tuyến giáp thay thế (levothyroxine) để kiểm soát mức độ hormone tuyến giáp. Các loại thuốc kháng viêm có thể được sử dụng để giảm đau và các triệu chứng viêm phổi. Bác sĩ thường chỉ định các loại thuốc kháng viêm và corticosteroid nhằm giảm đau và hỗ trợ chức năng của hệ thống thần kinh. Ngoài ra, người bệnh cần được giám sát chặt chẽ và điều trị các bệnh lý liên quan như tiểu đường, bệnh thận, viêm khớp, bệnh celiac và bệnh Addison để giảm thiểu các biến chứng và tăng cường sức khỏe.
Quá trình điều trị và quản lý các triệu chứng của bệnh cần nhiều thời gian. Người bệnh nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe, tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh và chế độ tập luyện thể thao hợp lý nhằm tăng cường sức khỏe.
Dạng di truyền
Hội chứng não-phổi-tuyến giáp di truyền kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào là đủ để gây ra bệnh này. Người bệnh thừa hưởng đột biến gen từ cha hoặc mẹ bị ảnh hưởng.
Một số trường hợp khác do đột biến gen mới và xảy ra ở những người không có tiền sử mắc bệnh trong gia đình họ.
Phòng ngừa
Hội chứng não-phổi-tuyến giáp di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD.
Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Các tên gọi khác
- BLT syndrome
- Brain-thyroid-lung syndrome
- CAHTP
- Choreoathetosis, hypothyroidism, and neonatal respiratory distress
- Chreoathetosis and congenital hypothyroidism with or without pulmonary dysfunction
References
- Genetic Testing Information. Benign hereditary chorea. Retrieved March 20, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0393584/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Benign hereditary chorea. Retrieved March 20, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/1305/benign-hereditary-chorea
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. CHOREOATHETOSIS AND CONGENITAL HYPOTHYROIDISM WITH OR WITHOUT PULMONARY DYSFUNCTION. Retrieved March 20, 2023 from https://omim.org/entry/610978
- U.S National Library of Medicine. Brain-lung-thyroid syndrome. Retrieved March 20, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/brain-lung-thyroid-syndrome/
- National Institute of Health. Brain-lung-thyroid syndrome. Retrieved March 20, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/medgen/369694
- National Organization for Rare Disorders. Brain-lung-thyroid syndrome. Retrieved March 20, 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/brain-lung-thyroid-syndrome/
- Orphanet. Brain-lung-thyroid syndrome. Retrieved March 20, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=18666
- Carre A, Szinnai G, Castanet M, Sura-Trueba S, Tron E, Broutin-L'Hermite I, Barat P, Goizet C, Lacombe D, Moutard ML, Raybaud C, Raynaud-Ravni C, Romana S, Ythier H, Leger J, Polak M. Five new TTF1/NKX2.1 mutations in brain-lung-thyroid syndrome: rescue by PAX8 synergism in one case. Hum Mol Genet. 2009 Jun 15;18(12):2266-76. doi: 10.1093/hmg/ddp162
- Gras D, Jonard L, Roze E, Chantot-Bastaraud S, Koht J, Motte J, Rodriguez D, Louha M, Caubel I, Kemlin I, Lion-Francois L, Goizet C, Guillot L, Moutard ML, Epaud R, Heron B, Charles P, Tallot M, Camuzat A, Durr A, Polak M, Devos D, Sanlaville D, Vuillaume I, Billette de Villemeur T, Vidailhet M, Doummar D. Benign hereditary chorea: phenotype, prognosis, therapeutic outcome and long term follow-up in a large series with new mutations in the TITF1/NKX2-1 gene. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2012 Oct;83(10):956-62. doi: 10.1136/jnnp-2012-302505