Hội chứng Roberts
Hội chứng Roberts là bệnh di truyền gây ra các bất thường trên khuôn mặt và tứ chi. Thai nhi mắc bệnh thường phát triển chậm trong giai đoạn trước và sau sinh.
Biểu hiện lâm sàng
Trẻ mắc Roberts thường biểu hiện triệu chứng trên cánh tay nghiêm trọng hơn so với chân. Một số bất thường về tứ chi bao gồm:
- Chiều dài xương cẳng tay, cẳng chân ngắn
- Tật thiếu ngón
- Biến dạng khớp khủy tay, đầu gối
Bệnh nhân mắc hội chứng Roberts còn có nhiều bất thường trên gương mặt bao gồm:
- Sứt môi và hở hàm ếch
- Cằm nhỏ
- Khoảng cách 2 mắt xa
- Mí dưới của mắt bị xệ xuống
- Tật đầu nhỏ
- Tai bất thường
- Lỗ mũi nhỏ và mũi khoằm
- Mắc bệnh đau mắt hột
Ảnh: Sứt môi
Nguồn: Centers for Disease Control and Prevention
Ảnh: Hở hàm ếch
Nguồn: Centers for Disease Control and Prevention
Ảnh: Xương hàm và xương cằm nhỏ, thu hẹp
Nguồn: U.S. National Library of Medicine
Ảnh: Khoảng cách giữa hai mắt rộng
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Mí dưới của mắt bị xệ xuống
Nguồn: National Library of Medicine
Ảnh: Tật đầu nhỏ
Nguồn: Centers for Disease Control and Prevention
Ảnh: Tật thiếu ngón
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ngoài ra, người bệnh còn gặp các bất thường trong não bộ, tim, thận và cơ quan sinh dục.
Thai nhi mắc hội chứng Roberts thể nặng thường sinh non hoặc mất ngay sau sinh. Trong khi các trường hợp dạng nhẹ như SC phocomelia có thể sống đến giai đoạn trưởng thành.
Độ phổ biến
Hội chứng Roberts là bệnh hiếm gặp nên tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa được thống kê cụ thể.
Nguyên nhân
Đột biến gen ESCO2 gây ra hội chứng Roberts. Gen này cung cấp hướng dẫn tạo ra protein liên quan đến hoạt động phân tách sớm nhiễm sắc thể trong quá trình phân chia tế bào. Theo cơ chế di truyền của tế bào, nhiễm sắc thể sẽ trải qua quá trình nhân đôi nhằm hình thành nên 2 bản sao ADN. Hai bản sao này được gọi là chromatide chị em. Lúc này, 2 chromatide chị em vẫn dính nhau tại tâm động nhờ hoạt động của phức hợp protein ESCO2 và các thành phần khác. Sau đó, quá trình phân hủy phức hợp diễn ra khiến chromatide chị em phân tách và di chuyển về hai tế bào con. Nhờ cơ chế nhân đôi và phân chia, tế bào có thể duy trì số lượng nhiễm sắc thể đặc trưng của loài.
Đột biến gen ESCO2 tạo ra phiên bản protein mất chức năng. Đột biến khiến chromatide chị em không gắn chặt tại tâm động và tách sớm. Bất thường trong quá trình nhân đôi sẽ kích hoạt tế bào ngừng phân chia. Trong trường hợp sai sót không thể sửa chữa, tế bào sẽ tự hủy. Do đó, một số mô trong cơ thể mất tế bào trong giai đoạn thai nhi gây nên các triệu chứng của bệnh.
Ban đầu, người ta nghi ngờ mức độ nghiêm trọng giữa các bệnh nhân khác nhau là do loại đột biến gen ESCO2. Tuy nhiên, tất cả đột biến gây bệnh đều khiến protein mất chức năng. Do đó, nguyên nhân làm thay đổi mức độ nghiêm trọng của bệnh vẫn chưa được xác định. Ngoài ra, người ta còn nghi ngờ các yếu tố khác có thể liên quan như môi trường và di truyền.
Chẩn đoán
Hội chứng Roberts có thể được chẩn đoán dựa trên một số phương pháp bao gồm:
- Biểu hiện lâm sàng: nhận diện các triệu chứng đặc trưng của Roberts trên bệnh nhân
- Xét nghiệm karyotype: phát hiện hiện tượng phân tách chromatide chị em tại vùng tâm động trong giai đoạn sớm của quá trình phân chia
- Xét nghiệm di truyền: phát hiện đột biến gen ESCO2
- Chẩn đoán phân biệt: loại bỏ các bệnh có biểu hiện tương tự như Thalidomide, hội chứng Baller-Gerold và hội chứng Cornelia de Lange
- Chẩn đoán trước sinh: siêu âm, phân tích karyotype của thai nhi hoặc kiểm tra ADN thông qua xét nghiệm nhung mao màng đệm giúp chẩn đoán sớm bệnh
Điều trị
Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị dứt điểm hội chứng Roberts. Phần lớn các cách điều trị hướng đến giảm triệu chứng cụ thể của bệnh nhân. Do đó, bác sĩ có thể kết hợp với các chuyên gia trong lĩnh vực nhi khoa, phẫu thuật, tim mạch, thần kinh và chuyên khoa mắt nhằm lập phác đồ điều trị toàn diện cho người bệnh.
Bệnh nhân có thể xem xét thực hiện phẫu thuật chỉnh sửa dị tật trên khuôn mặt hoặc chỉnh hình các khuyết tật tay chân.
Dạng di truyền
Hội chứng Roberts di truyền theo kiểu trội trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, một bản sao của gen trong mỗi tế bào đủ để gây ra bệnh.
Ngoài ra, hội chứng Roberts có thể di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng bố mẹ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Trường hợp bệnh di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, nếu cha hoặc mẹ mắc bệnh, con sinh ra sẽ có 50% khả năng di truyền bệnh. Do đó, để bảo đảm 100% khả năng con không bị bệnh, cha mẹ có thể chọn phương pháp thụ tinh nhân tạo IVF và sàng lọc phôi PGS/PGD. Các thành viên trong gia đình nên khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ nếu có thành viên mắc bệnh. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh.
Trường hợp bệnh di truyền lặn do đột biến gen ESCO2, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- Acyl-coenzyme A oxidase deficiency
- Pseudo-NALD
- Pseudoadrenoleukodystrophy
- Pseudoneonatal adrenoleukodystrophy
- Straight-chain acyl-CoA oxidase deficiency
References
- Genetic Testing Information. Roberts-SC phocomelia syndrome. Retrieved August 23, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0392475/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Roberts syndrome. Retrieved August 23, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/7387/roberts-syndrome Genetic and Rare Diseases Information Center. Roberts syndrome. Retrieved Thứ Tư, tháng 8 23, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/7387/roberts-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ROBERTS-SC PHOCOMELIA SYNDROME; RBS. Retrieved August 23, 2023 from https://omim.org/entry/268300
- U.S National Library of Medicine. Roberts syndrome. Retrieved August 23, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/roberts-syndrome/
- Orphanet. Roberts syndrome. Retrieved August 23, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=3103
- Radiopaedia. Roberts syndrome. Retrieved August 23, 2023 from https://radiopaedia.org/articles/roberts-syndrome
- Elsevier. Roberts syndrome – An isolated case. Retrieved August 23, 2023 from https://www.elsevier.es/en-revista-medicina-universitaria-304-articulo-roberts-syndrome-an-isolated-S1665579617300601
- MalaCards. Roberts-Sc Phocomelia Syndrome (RBS). Retrieved August 23, 2023 from https://www.malacards.org/card/roberts_sc_phocomelia_syndrome
- Paley Orthopedic & Spine Institute. Robert’s Syndrome Retrieved August 24, 2023 from https://paleyinstitute.org/blog/conditions/roberts-syndrome/