Hội chứng Baller-Gerold
Hội chứng Baller-Gerold (Baller-Gerold syndrome) là dị tật bẩm sinh gây ra hiện tượng hẹp sọ. Trẻ có khớp sọ dính với nhau sớm (đóng sớm), cùng với xương cánh tay và bàn tay bất thường.
Biểu hiện lâm sàng
Tật hẹp sọ
Trong quá trình phát triển bình thường, xương sọ vẫn tách biệt đến khi trẻ được 2 tuổi. Sau đó, xương sọ dính với nhau vào lúc trẻ được 2–4 tuổi và chỉ dính thật sự sau 20 tuổi. Xương sọ gắn với nhau thông qua mô xơ được gọi là đường khớp sọ. Đối với người lớn, đường khớp dính với nhau và tạo nên hộp sọ cứng chắc để bảo vệ não.
Người mắc hội chứng Baller-Gerold có xương sọ dính vào nhau dọc theo đường khớp vành. Đường khớp vành nằm tại hai bên đầu, chúng kéo dài từ thóp trước đến vùng phía trước tai (thóp bướm). Các đường khớp sọ khác cũng có thể dính lại.
Điều này khiến người bệnh có khuôn mặt dị biệt với những biểu hiện chung như:
- Miệng nhỏ
- Trán gồ , phần xương trán nhô ra
- Mắt lồi
- Khoảng cách giữa hai mắt xa
- Mũi hình yên ngựa do xẹp sống mũi
Ảnh: Miệng nhỏ
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Trán nhô ra phía trước
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Mắt lồi
Nguồn: National Library of Medicine
Ảnh: Khoảng cách giữ hai mắt xa
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Dị dạng hai chi trên bẩm sinh
Ngoài ra, người bệnh cũng xuất hiện bất thường xương cánh tay và bàn tay bao gồm:
- Dị tật thiếu ngón tay
- Ngón tay cái dị dạng hoặc tiêu biến
- Thiếu một phần hoặc toàn bộ xương cẳng tay
Ngoài ra, người mắc hội chứng Baller-Gerold có thể biểu hiện nhiều triệu chứng khác như tăng trưởng chậm, tầm vóc nhỏ và xương bánh chè dị dạng hoặc tiêu biến.
Ảnh: Thiếu ngón tay cái
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Ảnh: Thiếu ngón tay
Nguồn: Elements of Morphology, National Human Genome Research Institute
Bệnh poikiloderma
Trẻ mắc bệnh sẽ gặp các vấn đề mãn tính liên quan đến da được gọi chung là bệnh poikiloderma. Trẻ thường phát ban trên tay và chân trong vài tháng đầu sau sinh. Những vết ban này lan rộng theo thời gian, từ đó da loang lổ, mỏng đi (teo da) và xuất hiện cụm mạch máu dưới da (giãn tĩnh mạch).
Bệnh lý liên quan
Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Baller-Gerold giống với một số đặc điểm của hội chứng RAPADILINO và Rothmund-Thomson. Những hội chứng này cũng có biểu hiện lâm sàng gồm khiếm khuyết hai chi trên, bất thường xương và chậm phát triển. Tất cả triệu chứng này đều có thể do đột biến trên cùng một gen gây ra. Dựa trên điểm tương đồng, người ta đang tìm hiểu xem hội chứng Baller-Gerold, hội chứng Rothmund-Thomson và hội chứng RAPADILINO là những bệnh riêng biệt hay chúng nằm trong một bệnh lý đơn lẻ khác với biểu hiện phát triển theo từng giai đoạn.
Độ phổ biến
Hội chứng Baller-Gerold là bệnh di truyền hiếm gặp nên người ta chưa thống kê tỉ lệ mắc bệnh. Tuy nhiên, tỉ lệ này ít hơn 1/1.000.000 người với khoảng 40 trường hợp mắc bệnh đã được ghi nhận.
Nguyên nhân
Đột biến gen RECQL4 gây ra một số trường hợp mắc hội chứng Baller-Gerold. Gen này cung cấp hướng dẫn tạo protein RECQL4 thuộc nhóm RecQ helicase. Helicase là nhóm các enzyme liên kết với ADN nhằm tháo xoắn phân tử ADN. Thông thường, ADN có dạng chuỗi xoắn kép gồm hai mạch đơn chứa nucleotide. Mỗi nucleotide bao gồm một base nitơ (adenin, thymin, guanin hoặc cytosine) liên kết với đường deoxyribose và một nhóm phosphate.
Quá trình tháo xoắn này rất cần thiết để ADN thực hiện chức năng sao chép, chuẩn bị quá trình phân chia tế bào và sửa chữa hư hỏng. Protein RECQL4 giúp ổn định thông tin di truyền trong tế bào cũng như tham gia hoạt động sao chép và sửa chữa ADN.
Gen RECQL4 đột biến ngăn tế bào sản xuất protein RECQL4 hoặc làm protein mất chức năng. Do đó, ADN không thể sao chép và sửa chữa như bình thường, các sai hỏng tích lũy dần theo thời gian cho tới khi ảnh hưởng nghiêm trọng thông tin di truyền. Người ta vẫn chưa rõ vì sao protein RECQ4 vắng mặt lại dẫn đến những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng Baller-Gerold.
Ngoài ra, còn có trường hợp mắc hội chứng Baller-Gerold liên quan đến sử dụng thuốc natri valproate khi mang thai. Thuốc này được sử dụng để điều trị động kinh và một số rối loạn tâm thần. Đối với trẻ sơ sinh có mẹ dùng natri valproate trong thai kỳ, trẻ khi sinh ra sẽ xuất hiện những biểu hiện đặc trưng của hội chứng Baller-Gerold, chẳng hạn như hộp sọ có hình dạng khác thường, khuôn mặt dị biệt, các bất thường trên cánh tay và bàn tay.
Ảnh: Quá trình phân chia tế bào
Nguồn: Designua/Shutterstock.com
Chẩn đoán
Bác sĩ chẩn đoán hội chứng Baller-Gerold dựa trên các biểu hiện lâm sàng. Bất thường về xương được chẩn đoán và phân tích sâu hơn thông qua chụp X-quang và 3D-CT. Bên cạnh đó, người bệnh có thể thực hiện xét nghiệm di truyền nhằm phát hiện đột biến gen RECQL4, từ đó xác nhận kết quả chẩn đoán. Đối với trẻ sinh ra vừa có triệu chứng dính khớp sọ và dị dạng chi trên, trẻ nên được chẩn đoán phân biệt nhằm tránh nhầm lẫn với những bệnh tương tự.
Điều trị
Các liệu pháp điều trị hội chứng Baller-Gerold chủ yếu giúp người bệnh khôi phục những bất thường xương thông qua phẫu thuật bao gồm:
- Phẫu thuật dính khớp sọ trong 6 tháng đầu đời
- Thủ thuật phục hồi ngón tay cái
Bệnh nhân có triệu chứng của bệnh poikiloderma hoặc thay đổi kết cấu của da nên tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời nhằm tránh ung thư da, xương và máu.
Dạng di truyền
Hội chứng Baller-Gerold di truyền theo kiểu lặn trên nhiễm sắc thể thường. Do đó, bệnh chỉ biểu hiện khi có cả hai bản sao của gen đột biến trong mỗi tế bào. Bệnh nhân mắc bệnh lặn trên nhiễm sắc thể thường sẽ có bố và mẹ mang một bản sao của gen đột biến, nhưng họ ít khi biểu hiện triệu chứng bệnh.
Phòng ngừa
Hội chứng Baller-Gerold di truyền lặn do đột biến gen RECQL4, cha mẹ mang đột biến dị hợp nên gần như không có biểu hiện bệnh, do đó rất khó phát hiện cho đến khi sinh con. Để chủ động phòng ngừa, cha mẹ nên làm xét nghiệm sàng lọc gen lặn để chủ động cho tương lai của con. Các cặp vợ chồng trước khi mang thai cần tư vấn và xét nghiệm di truyền nhằm đảm bảo sinh con khỏe mạnh. Người thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh cần khám sức khỏe và tầm soát bệnh định kỳ.
Các tên gọi khác
- BGS
- Craniosynostosis with radial defects
- Craniosynostosis-radial aplasia syndrome
References
- Genetic Testing Information. Baller-Gerold syndrome. Retrieved November 03, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditions/C0265308/
- Genetic and Rare Diseases Information Center. Baller-Gerold syndrome. Retrieved November 03, 2023 from https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/1602/baller-gerold-syndrome
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. BALLER-GEROLD SYNDROME; BGS. Retrieved November 03, 2023 from https://omim.org/entry/218600
- U.S National Library of Medicine. Baller-Gerold syndrome. Retrieved November 03, 2023 from https://medlineplus.gov/genetics/condition/baller-gerold-syndrome/
- Frontiers. Phenotypic Overlap of Roberts and Baller-Gerold Syndromes in Two Patients With Craniosynostosis, Limb Reductions, and ESCO2 Mutations. Retrieved November 03, 2023 from https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fped.2019.00210/full
- MalaCards. Baller-Gerold Syndrome (BGS). Retrieved November 03, 2023 from https://www.malacards.org/card/baller_gerold_syndrome
- National Institute of Health. Radial, renal and craniofacial anomalies: Baller-Gerold syndrome. Retrieved November 03, 2023 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2739546/
- National Organization for Rare Disorders. Baller-Gerold syndrome. Retrieved November 03, 2023 from https://rarediseases.org/gard-rare-disease/baller-gerold-syndrome/
- Orphanet. Baller-Gerold syndrome Retrieved November 03, 2023 from https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=1225